Choroba hemoroidalna
Inaczej: choroba guzków krwawniczych. Termin ten odnosi się do wielu stanów chorobowych m.in. przewlekłego zapalenia hemoroidów, utraty ich elastyczności i wypadania, oraz zakrzepowego zapalenia hemoroidów. Guzki krwawnicze (wbrew powszechnym) poglądom w związku ze swoją specyficzną budową o właściwościach ciała jamistego prącia lub łechtaczki, nie tworzą trwałych rozszerzeń widocznych np. w zmianach żylakowych na kończynach dolnych. Objawy choroby hemoroidalnej to: krwawienie z odbytu - zwykle w czasie oddawania stolca (defekacji), wyczuwalne guzy odbytu będące wypadniętymi hemoroidami, ból albo uczucie dyskomfortu w odbycie lub częste parcie na stolec, sączenie wydzieliny dające uczucie wilgoci lub powodujące brudzenie bielizny, oraz świąd odbytu. Wymienione objawy mogą towarzyszyć także innym chorobom, dlatego poddanie się pacjenta badaniu lekarskiemu w przypadku zauważenia powyższych objawów jest konieczne.

Choroba Leśniowskiego-Crohna
Jest to choroba o nieznanej etiologii - zwykle ograniczona do jelita krętego, ale może obejmować inne odcinki przewodu pokarmowego. W jej przebiegu dochodzi do powstania ropni, owrzodzeń i przetok oraz wtórnego zakażenia ściany jelita. Rozpoznanie ustala się na podstawie podmiotowego (wywiad lekarski) i przedmiotowego pacjenta oraz badania kolonoskopowego z badaniem histopatologicznym wycinka błony śluzowej uzupełnionego badaniem radiologicznym jelit. Niekiedy rozpoznanie jest ustalone podczas operacji.

Choroba trzewna (coeliaklia)
Jest to zaburzenie wchłaniania pokarmów zawierających białkowy składnik - gliadynę (zawartą w glutenie i aweninie). Proces chorobowy prowadzi do wygładzenia, spłaszczenia i poszerzenia kosmków jelitowych. Przy diecie zawierającej gluten (ziarna pszenicy, owsa, żyta, jęczmienia) występują bóle brzucha, obfite stolce tłuszczowe i podwyższona ciepłota ciała. W końcu dochodzi do zespołu złego wchłaniania.Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu (biegunka niepoddająca się typowemu leczeniu), biopsji jelita cienkiego i badaniu krwi (ocena obecności w osoczu krwi specyficznych przeciwciał).

Choroba Whipple'a (lipodystrofia jelitowa)
W chorobie tej - o niejasnej etiologii - dochodzi do uszkodzenia ściany jelit i wtórnie do upośledzenia wchłaniania tłuszczu. Objawia się zmianami na błonach śluzowych, skórze, zmianami stawowymi, powiększeniem węzłów chłonnych, zaburzeniami neurologicznymi w wyniku braku witamin, białek i żelaza. Rozpoznanie ustala się na podstawie wycinka pobranego ze śluzówki jelita cienkiego.

Choroba wrzodowa
Choroba wrzodowa jest to proces o nieustalonej dotychczas etiologii (przyczynie), w którym dochodzi do wytworzenia pojedynczego, rzadziej mnogich owrzodzeń w żołądku lub dwunastnicy. Chorobą wrzodową nie są te stany, gdy owrzodzenie żołądka lub dwunastnicy powstało w wyniku wpływu znanych czynników, np. leków niesterydowych przeciwzapalnych, czynników infekcyjnych, poparzenia ciała. Najpewniejszą metodą diagnostyczną jest badanie endoskopowe żołądka (gastroskopia) połączone z pobraniem wycinków, które zostaną poddane badaniu histopatologicznemu.

Kamica żółciowa
Kamica żółciowa polega na tworzeniu się w drogach żółciowych złogów (konkrementów) składających się w różnych proporcjach z cholesterolu, związków wapnia i barwników żółciowych. Najczulszą metodą wykrywania złogów w pęcherzyku żółciowym jest ultrasonografia. Badanie to ma mniejsze znaczenie przy diagnostyce kamicy w przewodach żółciowych, gdzie w tym przypadku największą wartość diagnostyczną ma endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW).

Marskość wątroby
Określa się tak postępującą przebudowę miąższu wątroby w wyniku powstania martwicy komórek wątrobowych, ich odnowy oraz "chaotycznego" rozrostu tkanki łącznej doprowadzającego do zniszczenia struktury zrazikowej tego narządu. Stan ten klinicznie objawia się upośledzeniem funkcji wątroby i nadciśnieniem wrotnym (wzrostem ciśnienia w żyle wrotnej zbierającej krew z narządów jamy brzusznej: żołądka, jelit, trzustki i śledziony). Rozpoznanie ustala się na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego w czasie biopsji wątroby. Uzupełnieniem diagnostyki są badania laboratoryjne krwi (m.in. stężenia bilirubiny, aktywności niektórych enzymów, morfologia krwi, ocena układu krzepnięcia), a także ultrasonografia wątroby, śledziony i układu wrotnego.

Nadżerka i owrzodzenie
Nadżerka to powierzchowny ubytek śluzówki, który występuje tylko w obrębie właściwej błony śluzowej. Natomiast owrzodzenie jest to ubytek tkanki sięgający głębiej niż nadżerka, przekraczający zawsze warstwę mięśniowa błony śluzowej (Ryc.2-5). Zatem różnica pomiędzy nadżerką i owrzodzeniem polega na głębokości ubytku tkanki, którego wielkość przy małych zmianach można określić jedynie w badaniu histopatologicznym. Innymi słowy, nadżerka w obrazie endoskopowym (wziernikowaniu) nie zawsze musi być nadżerką w sensie histopatologicznym - może okazać się, że zmiana ta jest owrzodzeniem.

Niedokrwistość Addisona-Biermera
Niedokrwistość, u podłoża której leży mechanizm immunologiczny prowadzący do niedoboru witaminy B12, zaniku błony śluzowej żołądka z ustaniem wydzielania kwasu solnego, pepsyny i czynnika wewnętrznego Castle'a - umożliwiającego wchłanianie witaminy B12 w jelicie krętym. Dla ustalenia rozpoznania istotne jest badanie gastroskopowe i badanie histopatologiczne wycinków błony śluzowej żołądka oraz wykonanie morfologii krwi. Ponadto wykonuje się biopsję szpiku oraz próbę wchłaniania z przewodu pokarmowego radioaktywnej witaminy B12 (np. próba Schillinga).

Nowotwór złośliwy układu trawiennego
Obraz makroskopowy (czyli bez zastosowania technik powiększania obrazu) jest bardzo różnorodny (polip, owrzodzenie, naciek ściany przewodu pokarmowego). O rozpoznaniu nie decyduje obraz makroskopowy lecz badanie mikroskopowe. W tym celu w czasie badania fiberoskopowego (endoskopowego) np. gastroskopii, kolonoskopii, specjalnymi kleszczykami biopsyjnymi zostają pobrane wycinki ze śluzówki przewodu pokarmowego (zabieg ten nie jest bolesny). Następnie pobrany materiał tkankowy jest specjalnie przygotowany i w końcu poddany ocenie mikroskopowej przez patologa, który znając opis obrazu makroskopowego zmiany oraz jej obraz mikroskopowy ustala tzw. rozpoznanie histopatologiczne. W żołądku, częściej (statystycznie) niż w innych fragmentach przewodu pokarmowego występuje nowotwór złośliwy. Dzięki badaniu endoskopowemu i histopatologicznemu istnieje możliwość wykrycia tzw. wczesnego raka żołądka. Charakteryzuje się on bardzo dobrym rokowaniem (ponad 90% osób przeżywa okres 5 lat, pod warunkiem przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego). Stany obciążenia wysokim ryzykiem nowotworu w żołądku (stany przednowotworowe) to: polipy gruczolakowe, przewlekłe zanikowe zapalenie żołądka, stan po częściowej resekcji żołądka, metaplazja jelitowa.

Otyłość
Otyłość jest przewlekłą chorobą spowodowana nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku do zapotrzebowania organizmu, skutkiem czego jest magazynowanie nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej.
Otyłości towarzyszą liczne powikłania ze strony układu sercowo-naczyniowego i innych narządów.

Polip
Polip jest określeniem makroskopowym (czyli bez zastosowania technik powiększania obrazu). Oznacza zmianę odróżniającą się od prawidłowych tkanek i uniesioną ponad ich powierzchnię. Istnieją różne podziały polipów. Ze względu na rokowanie i sposób postępowania terapeutycznego istotne jest czy w swoim utkaniu polip zawiera komórki nowotworowe. W przypadku stwierdzenia polipa konieczna jest kontrola endoskopowa lub leczenie endoskopowe za pomocą specjalnego instrumentu (tzw. pętli diatermicznej) albo leczenie chirurgiczne (zależnie od wielkości polipa lub wyniku badania histopatologicznego). Również po usunięciu polipa metodą endoskopową albo chirurgiczną konieczna jest okresowa kontrola endoskopowa.

Przepuklina rozworu przełykowego
Stan, w którym następuje przemieszczenie części brzusznej przełyku lub części żołądka albo obu razem przez rozwór przełykowy przepony do jamy klatki piersiowej.

Torbiel
Jest to patologiczna jama otoczona mniej lub bardziej wyraźnie wykształconą ścianą (bywa m.in. w wątrobie i trzustce).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Choroba o nieustalonej etiologii (przyczynie) prowadząca do wytworzenia ropni i owrzodzeń w ścianie jelita grubego. Objawia się częstym wydalaniem przez odbyt śluzu, krwi i ropy. Rozpoznanie tej choroby (na podstawie badania histopatologicznego wycinków pobranych w czasie badania endoskopowego) może być wskazaniem do okresowej kontroli koloskopowej (wziernikowanie jelita grubego).

Zapalenie wątroby
Nazywa się tak uszkodzenie miąższu wątroby, w którym stwierdza się jednocześnie obecność komórek charakterystycznych dla zapalenia. Zależnie od przebiegu, zapalenie może być ostre lub przewlekłe. Przyczyną choroby może być działanie toksyczne alkoholu, leków, wirusów HAV, HBV, HCV, HDV, oraz innych wirusów, a także bakterii i innych czynników (np. w przebiegu kolagenoz - chorób tkanki łącznej). Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów klinicznych choroby i badań laboratoryjnych świadczących o uszkodzeniu wątroby (badanie we krwi m.in. stężenia bilirubiny, aktywności niektórych enzymów, markerów zakażenia wirusem).

Zapalenie żołądka
Zapalenie żołądka oznacza objęcie procesem zapalnym ściany żołądka. Zapalenie żołądka określa się często niepoprawnie jako nieżyt żołądka. Wyróżnia się ostrą i przewlekłą postać zapalenia żołądka. Dolegliwości mogą być takie jak w chorobie wrzodowej: nasilający się lub ustępujący po niektórych posiłkach ból nadbrzusza, mogący promieniować do pleców lub klatki piersiowej, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami lub bez nich. czasami objawy ograniczają się tylko do mniejszego lub większego dyskomfortu w nadbrzuszu. Badanie histopatologiczne potwierdza rozpoznanie. 

Zespół złego wchłaniania
Określa się tak końcowe następstwa upośledzonego transportu substancji pokarmowych z jelita. Objawia się on oddawaniem stolca o objętości powyżej 500 ml lub powyżej 400 mg, oddawaniem 6 g tłuszczu w stolcu na dobę, biegunką, wydalaniem ze stolcem nie strawionego pokarmu, bolesnymi skurczami jelit, skłonnością do infekcji, niedoborami elektrolitów, mikroelementów, witamin, białka, tłuszczów - prowadzącymi do obrzęków, zaników mięśniowych i postępującego wyniszczenia organizmu.

Zespół złego trawienia
Objawy zespołu złego trawienia są następstwem niewydolnego trawienia składników pokarmowych spowodowane chorobami żołądka, wątroby, dróg żółciowych, trzustki i zmianami ilościowymi oraz jakościowymi soków trawiennych. Zespół ten określany jest także mianem niestrawności. Może prowadzić do zespołu złego wchłaniania.