Angiokardiografia / Angiografia naczyń obwodowych / Cewnikowanie serca / Echokardiografia / Elektrokardiografia przezprzełykowa i stymulacja przezprzełykowa / Elektrokardiografia śródsercowa i programowana stymulacja komór / Elektrokardiografia spoczynkowa / 24-godzinna rejestracja EKG metodą Holtera / Pomiar ciśnienia tętniczego krwi / Próba wysiłkowa / Scyntygrafia serca i naczyń

ANGIOKARDIOGRAFIA
 Angiokardiografia jest to obrazowa metoda badania jam serca (wentrykulografia), aorty (aortografia) i naczyń wieńcowych serca (koronarografia) z użyciem promieni rentgenowskich. Obraz jam serca i naczyń uzyskuje się poprzez podanie środka cieniującego (silnie pochłaniającego promieniowanie rentgenowskie) do jamy lewej komory serca, aorty i tętnicy wieńcowej. Badanie to umożliwia w sposób inwazyjny ocenę budowy, kształtu jam serca i naczyń oraz rejestrację zmian patologicznych, pozwalając niejednokrotnie uściślić rozpoznanie i odpowiednio zakwalifikować chorego do dalszego leczenia. Szczególnie cenna jest możliwość określenia zaawansowania choroby niedokrwiennej serca na podstawie koronarografii, która pozwala ustalić stopień i miejsce zwężeń w obrębie miażdżycowo zmienionych naczyń wieńcowych. Niekiedy, angiokardiografia może poprzedzać wykonanie jednocześnie przezskórnej plastyki tętnicy wieńcowej (PTCA). Zabieg ten (decyzję o jego wykonaniu podejmuje się w czasie badania) polega na poszerzeniu zwężonej tętnicy wieńcowej za pomocą cienkiego cewnika zakończonego balonem, co w efekcie daje zwiększony dopływ krwi do mięśnia sercowego.
 

ANGIOGRAFIA NACZYŃ OBWODOWYCH
 Badanie angiograficzne jest wykonywane w przypadku podejrzenia zmian patologicznych w naczyniach takich jak: nieprawidłowe zwężenia, zamknięcia lub nieprawidłowy kształt naczyń (np. tętniak). Najczęściej oceniane są naczynia kończyn dolnych i górnych, aorta oraz naczynia szyjne i mózgowe.
 

CEWNIKOWANIE SERCA
 Badanie to polega na przezskórnym nakłuciu żyły lub tętnicy i wprowadzeniu cewnika, który następnie jest przesuwany w świetle naczynia do jam serca i dużych naczyń, rejestrując w nich ciśnienie oraz wysycenie krwi tlenem. Cewnikowanie serca umożliwia w sposób inwazyjny, bezpośredni pomiar ciśnienia panującego w różnych jamach serca i wychodzących z serca dużych naczyniach, oraz określenie stopnia wysycenia krwi tlenem. Badanie to jeszcze do niedawna było bardzo cenną metodą diagnostyczną w rozpoznawaniu wad serca, a obecnie jest coraz częściej zastępowane przez nieinwazyjne badanie echokardiograficzne.
 

ECHOKARDIOGRAFIA
 Echokardiografia jest to obrazowa metoda badania serca i naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Na ekranie monitora uzyskuje się obraz ("echo") powstający w wyniku odbicia od badanych struktur wewnątrz ciała fali ultradźwiękowej wysyłanej z głowicy aparatu. Zwykle stosuje się ultradźwięki o częstotliwości od 1 do 10 MHz. Istnieje możliwość zarejestrowania obrazu w dowolnym momencie na papierze lub taśmie video. Badanie to umożliwia w sposób nieinwazyjny ocenę struktur anatomicznych serca. Pozwala ocenić ruch mięśnia sercowego i zastawek wewnątrzsercowych, a także przepływ krwi w obrębie przedsionków i komór serca, dużych naczyń krwionośnych (aorta, żyły główne, tętnica i żyły płucne) oraz naczyń wieńcowych. Informacje te uzyskuje się dzięki zastosowaniu różnych systemów echokardiograficznych (echokardiografia jedno-, dwuwymiarowa, dopplerowska).
 Echokardiografia jednowymiarowa (z angielskiego M-mode)
Pozwala na uzyskanie przekroju serca tylko w jednej wybranej płaszczyźnie serca. Obecnie praktycznie nie używa się aparatów spełniających tylko tę funkcję .
 Echokardiografia dwuwymiarowa (z angielskiego two dimensional 2D, bi-plane)
  Umożliwia uzyskanie obrazu narządów w dwóch płaszczyznach. Stosowane powszechnie aparaty echokardiograficzne umożliwiają jednoczesną prezentację jedno- i dwuwymiarową. Oceny obrazu dokonuje się zarówno w ruchu, jak i też po jego zatrzymaniu na monitorze w dowolnie wybranej fazie cyklu pracy serca. Po zatrzymaniu obrazu można dokonać pomiaru na przykład grubości ścian serca czy wielkości poszczególnych jam serca. Systemy komputerowe zastosowane we współczesnych aparatach echokardiograficznych pozwalają również ocenić parametry takie jak kurczliwość mięśnia sercowego czy objętość krwi wyrzucanej z lewej komory podczas skurczu.
 Echokardiografia dopplerowska
 Metoda oparta jest na rejestracji przepływu krwi w jamach serca i naczyniach krwionośnych. Zmiany prędkości przepływu krwi zarejestrowane są w postaci tzw. spektrum dopplerowskiego. Powstały zapis poddaje się dalszej analizie matematycznej przy użyciu komputera, który stanowi integralną część echokardiografu. Uzyskane parametry umożliwiają między innymi ocenę przecieków wewnątrzsercowych we wrodzonych wadach serca, a także stopień zwężenia czy niedomykalności zastawek wewnątrzsercowych.
 

ELEKTROKARDIOGRAFIA PRZEZPRZEŁYKOWA I STYMULACJA PRZEZPRZEŁYKOWA
 Z racji bezpośredniej bliskości lewego przedsionka serca i przełyku, w niektórych przypadkach wykorzystuje się w diagnostyce zaburzeń rytmu i przewodnictwa możliwość rejestracji elektrokardiograficznej (EKG) w bezpośredniej bliskości serca, jak również tą samą drogą stymulacji elektrycznej serca celem zdiagnozowania zaburzeń rytmu i przewodnictwa elektrycznego serca. Badanie to umożliwia w sposób nieinwazyjny diagnostykę niektórych zaburzeń rytmu i przewodnictwa elektrycznego serca oraz zaburzeń ukrwienia mięśnia sercowego.
Badanie przezprzełykowe jest szczególnie pożyteczne w diagnostyce niemiarowości pracy serca ze względu na możliwość uzyskania w zapisie elektrokardiograficznym wyraźnych kształtów tzw. załamków przedsionkowych.
 

ELEKTROKARDIOGRAFIA ŚRÓDSERCOWA I PROGRAMOWANA STYMULACJA KOMÓR
 Badanie to polega na bezpośrednim, inwazyjnym zapisie elektrokardiogramu z wnętrza serca. Czynność elektryczna wnętrza serca jest rejestrowana za pomocą specjalnego cewnika - będącego elektrodą - wprowadzonego przez żyłę. Elektrokardiografia śródsercowa i programowana stymulacja komór pozwalają diagnozować zaburzenia rytmu i przewodnictwa w sytuacji, gdy niewystarczające są badania nieinwazyjne.
Możliwość rejestracji zapisu elektrokardiograficzngo bezpośrednio z wnętrza serca pozwala na dokładną lokalizację miejsca, w którym powstają zaburzenia rytmu i przewodnictwa, a także pozwala ocenić wpływ leków na układ przewodzący serca.
 

ELEKTROKARDIOGRAFIA SPOCZYNKOWA
 Elektrokardiogram jest zapisem zmian napięć elektrycznych powstających w mięśniu sercowym. źródłem tej energii elektrycznej jest każda żyjąca komórka mięśnia sercowego. Napięcie elektryczne w pojedynczej komórce mięśnia sercowego związane jest ze zmianami szybkości przenikania przez jej błonę jonów sodu, potasu i wapnia. Te "mikroprądy" powstające w mięśniu sercowym są przewodzone przez tkanki na powierzchnię skóry, gdzie przy pomocy elektrod można je zarejestrować w postaci elektrokardiogramu. Badanie to umożliwia w sposób nieinwazyjny rejestrację czynności elektrycznej serca. Umożliwia rejestrację rytmu i przewodnictwa, ocenę pracy rozrusznika serca oraz nieprawidłowości w ukrwieniu mięśnia sercowego. Jest również pomocne w ocenie zmian w sercu towarzyszących innym chorobom niż choroby serca.
 

24-GODZINNA REJESTRACJA EKG METODĄ HOLTERA
 Rutynowo wykonywany zapis EKG pozwala na parominutową zaledwie rejestrację czynności elektrycznej serca (EKG), natomiast metoda Holtera pozwala na wielogodzinną rejestrację EKG w warunkach nieskrępowanej całodobowej aktywności badanego. Rejestracja zapisu odbywać się może w dwóch systemach. System tradycyjny polega na zapisie sygnału na taśmie magnetycznej w rejestratorze noszonym przez badanego i analizie tego sygnału w stacjonarnym urządzeniu z szybkością 60-240 -krotnie większą od szybkości rejestracji. Drugi system opiera się na rejestracji sygnału w tzw. czasie rzeczywistym, gdzie urządzenie rejestrujące jest jednocześnie analizatorem zapisywanego sygnału. Badanie to służy ocenie czynności elektrycznej serca. Umożliwia rejestrację zaburzeń rytmu i przewodnictwa, ocenę pracy rozrusznika serca oraz nieprawidłowości w ukrwieniu mięśnia sercowego dzięki zastosowaniu wielogodzinnej rejestracji zapisu EKG w warunkach normalnej aktywności badanego
 

POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI
 Badanie polega na pomiarze w sposób pośredni lub bezpośredni ciśnienia w dużych tętnicach. Zwykle pomiar ciśnienia wykonywany jest w tętnicy ramiennej. Wartości ciśnienia tętniczego krwi zmieniają się pulsacyjnie w czasie cyklicznej pracy serca. Przy pomiarze ciśnienia tętniczego krwi wyróżnia się ciśnienie maksymalne, czyli skurczowe oraz minimalne, czyli rozkurczowe.
Do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi używa się przyrządu zwanego sfigmomanometrem (ciśnieniomierz) z zastosowaniem metody osłuchowej (Korotkowa). Sfigmomanometr składa się z opaski gumowej (mankietu) z komorą powietrzną, z manometru (rtęciowego, sprężynowego lub elektronicznego) i ręcznej pompki lub kompresora, połączonych ze sobą gumowymi przewodami. Nowoczesne, elektroniczne przyrządy do pomiaru ciśnienia wykorzystują najczęściej do pomiaru metodę oscylometryczną. Pomiar ciśnienia powietrza w mankiecie uciskającym poprzez tkanki tętnicę pozwala odzwierciedlić ciśnienie panujące w naczyniu. Jeśli ciśnienie w mankiecie osiąga wartość, która znajduje się w przedziale między wartością ciśnienia skurczowego a wartością ciśnienia rozkurczowego, to powoduje ono zamknięcie całkowite tętnicy w fazach rozkurczu serca i pulsacyjne otwieranie w fazach skurczu serca. Krew przepływa wtedy przez uciśniętą tętnicę okresowo i z dużą szybkością, wywołując powstawanie wirów, wibracji. Powoduje to powstawanie tonów, które są słyszalne w słuchawkach lub mogą być odbierane przez elektroniczny rejestrator tych dźwięków. Tony te, zwykle zgodne z akcją serca, zaczynają powstawać, gdy wartość ciśnienia w mankiecie spadnie poniżej wartości ciśnienia skurczowego, i znikają, kiedy ciśnienie w mankiecie obniży się na tyle, że jest niższe od ciśnienia rozkurczowego w tętnicy. Podczas obniżania ciśnienia w mankiecie dla ustalenia wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego ważny jest moment usłyszenia pierwszego tonu i moment całkowitego zaniku tonów.
Z uwagi na to, że pośredni pomiar ciśnienia tętniczego krwi jest nieinwazyjny, stosowany jest w medycynie powszechnie. Jednak żadna z nieinwazyjnych metod pomiaru ciśnienia nie jest uważana za idealną. Najmniej zawodne są pomiary ciśnienia przy użyciu manometru rtęciowego. W niektórych sytuacjach znajduje zastosowanie metoda inwazyjna (krwawa), polegająca na bezpośrednim pomiarze ciśnienia krwi w tętnicy po jej nakłuciu.
Według zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Towarzystwa Nadciśnieniowego z 1999 roku (WHO/ISH 1999) przyjmuje się dla celów praktycznych i klinicznych wartości 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego jako wartości wskazujące na nadciśnienie tętnicze. Nieprawidłowość może dotyczyć tylko jednego rodzaju ciśnienia lub też obu. Za "optymalne" ciśnienie tętnicze uważa się wartość 120/80 mm Hg.
 

PRÓBA WYSIŁKOWA
 Test wysiłkowy oparty jest na prostej zależności zmieniającego się zapisu elektrokardiograficznego od wzrastającego wysiłku fizycznego w warunkach prawidłowych i stanach chorobowych. Wysiłek fizyczny zwiększa zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. U osób zdrowych pokrywa je zwiększony przepływ krwi przez naczynia wieńcowe. U chorych z niewydolnością wieńcową istnieje pewien krytyczny poziom obciążenia wysiłkiem, powyżej którego dalsze zapotrzebowanie na tlen nie może być pokryte, a w zapisie EKG pojawiają się cechy niedokrwienia mięśnia sercowego. Badanie umożliwia ocenę wydolności fizycznej organizmu. Badanie to zmuszając organizm do zwiększonej pracy, przy jednoczesnym monitorowaniu zapisu EKG i kontroli ciśnienia tętniczego krwi, pozwala ocenić wydolność układu krążenia. Jest pomocne w rozpoznawaniu i ocenie skuteczności leczenia choroby wieńcowej. Badanie jest również wykorzystywane do rehabilitacji chorych.
 

SCYNTYGRAFIA SERCA I NACZYŃ

Do badań izotopowych serca i naczyń zalicza się:

• Scyntygrafię perfuzyjną mięśnia sercowego,

• Badanie pierwszego przejścia,

• Wentrikulografię izotopową (badanie bramkowe),

• Scyntygrafię ognisk zawału mięśnia sercowego,

• Arteriografię izotopową,

• Wenografię izotopową,

• Limfoscyntygrafię kończyn dolnych.

Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego

Badanie pierwszego przejścia

Wentrikulografia izotopowa (badanie bramkowe)

Scyntygrafia ognisk zawału mięśnia sercowego

Arteriografia izotopowa

Wenografia izotopowa
Badanie to ocenia drożność żył głębokich u chorych przygotowanych do operacji żylaków kończyn dolnych.
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych